ย้อนกลับไปเมื่อราวร้อยปีที่แล้ว ในเขตภาคเหนือตอนล่าง เคยมีจังหวัดชื่อ สวรรคโลก ตั้งอยู่ โดยชื่อนี้แต่เดิมเป็นชื่อของเมืองโบราณในอุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย ต่อมาผู้คนอพยพมาตั้งเมืองใหม่ เพราะเมืองเก่าทรุดโทรมเกินกว่าจะบูรณะปฏิสังขรณ์ แต่เพราะยังอาลัยในถิ่นฐานเก่า จึงตั้งชื่อเมืองแห่งใหม่ว่า สวรรคโลก ดุจเดิม และช่วยกันทำนุบำรุงจนเมืองแห่งนี้เจริญรุ่งเรือง อยู่ภายใต้การปกครองของจังหวัดสุโขทัย แต่ที่ทำการจังหวัดสุโขทัย ในอำเภอเมืองสุโขทัยนั้นตั้งอยู่ในที่ลุ่มต่ำ มีน้ำท่วมบ่อยครั้ง ก่อให้เกิดความยากลำบากในการติดต่อราชการ จึงย้ายที่ทำการจังหวัดไปตั้ง ณ เมืองสวรรคโลก เปลี่ยนชื่อเป็นจังหวัดสวรรคโลกอยู่ช่วงระยะเวลาหนึ่ง กระทั่งยุบเลิกจังหวัดสวรรคโลก คงสถานะเป็นอำเภอสวรรคโลก จังหวัดสุโขทัย ตั้งแต่ พ.ศ.๒๔๘๑

กระนั้นสวรรคโลกก็ยังคงร่องรอยของการเป็นเมืองที่มีความเจริญอย่างยิ่งในอดีต ทั้งอารามสำคัญ อาคาร ห้างร้าน บ้านเก่า สถานีรถไฟเก่า

วัดสว่างอารมณ์วรวิหาร หรือวัดจวน กลางเมืองสวรรคโลก เป็นหนึ่งในประจักษ์พยานนั้น ที่นี่เป้นพื้นที่จวนเจ้าเมืองเดิมก่อนจะตั้งเป็นวัด พระอุโบสถเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธเรืองฤทธิ์ พระพุทธรูปสำริด ปางมารวิชัย ศิลปะสุโขทัยขนาดใหญ่ ที่มีพุทธลักษณะงดงาม ใช้เป็นที่ประชุมถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยาของข้าราชการเมืองสวรรคโลกด้วย

วัดสวรรคราม หรือวัดกลาง ตั้งอยู่ริมฝั่งขวาของแม่น้ำยม เคยเป็นที่จำพรรษาของพระสวรรค์วรนายก (ทองคำ โสโณ) อดีตเจ้าคณะจังหวัดสวรรคโลก ที่สร้างกุฏิของท่านด้วยศิลปกรรมฝรั่งที่งดงามแปลกตา และเคยเป็นที่รับเสด็จพระบรมวงศานุวงศ์ อาทิ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนครสวรรค์วรพินิจ และสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส เป็นต้น

ในสถานีตำรวจภูธรสวรรคโลก ยังมีอาคารเรือนไม้ปั้นหยา ซึ่งได้รับรางวัลอนุรักษ์อาคารจากสมาคมสถาปนิกสยาม จัดตั้งเป็นพิพิธภัณฑ์สถานีตำรวจภูธรสวรรคโลก

ใจกลางเมืองสวรรคโลกยังเป็นที่ตั้งของศาลหลักเมืองสวรรคโลก ซึ่งเป้นหลักเมืองเก่าแก่ที่ได้รับการบูรณปฏิสังขรณ์ และสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร เมื่อครั้งดำรงพระราชอิสริยยศเป้ฯสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฏราชกุมารได้เสด็จแทนพระองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๙ ทรงสมโภชเสาหลักเมือง เมื่อ พ.ศ.๒๕๕๘

นอกจากนี้ สวรรคโลกยังเต็มไปด้วยแง่มุมทางประวัติศาสตร์ โบราณคดี ขนบธรรมเนียมประเพณีและวิถีชีวิตมากมายให้ค้นหา

คำแนะนำ

โบราณสถานเมืองบางขลังทั้งสองแห่งอยู่ห่างกันมาก ควรวางแผนการเดินทางให้ดี

พระบรมราชานุสาวรีย์และพระราชานุสาวรีย์ สามารถสักการะได้ตลอดเวลา